Schilderij

Nog veel werk: definitief zijn de lucht, de witte en donkergroene bergjes. De zandkleurige bergjes en de voorgrond moeten nog worden (over-) geschilderd. Ik denk niet dat ik dit in 2011 af ga krijgen.

Immersie 28: een antwoord voor Tiemen

Tiemen schreef:
Momenteel verkeer ik mij in een staat waarbij ik probeer het begrip ‘immersie’ te definiëren. Ik heb een lange tijd nagedacht over dit begrip en zit momenteel op de huidige:

"Immersie is een opname in het moment, waarbij de immersief afstand doet van zijn of haar eigen belevingswereld en zich in een staat verkeerd die de gerepresenteerde wereld heeft opgeroepen.”

Jacob schreef:
Een soortgelijke definitie is te vinden in veel literatuur. Die definitie kent echter nog een aantal belangwekkende problemen, ten eerste is het probleem van de definiëring van het begrip ‘immersie’ verlegd naar het begrip ‘gerepresenteerde wereld’. De vraag is wat dat is, een gerepresenteerde wereld. Je kunt je voorstellen dat een film een wereld representeert, maar is er ook sprake van een representatie als kinderen met autootjes spelen en daarin opgaan, of als je op de fiets dagdroomt? Het verschil tussen immersie en verbeelding of fantasie staat derhalve op de tocht. In mijn eerdere posts over dit probleem heb ik voorgesteld om een object waarin de representatie plaatsvindt als noodzakelijk voor immersie te beschouwen. Maar dat levert grote problemen op. Ik neig er nu naar om de intersubjectiviteit tussen representatie en immersief te bestempelen als essentieel voor het opwekken van immersie bij de beschouwer. Interactie, in de breedste zin van het woord, speelt een grote rol in de intersubjectiviteit. Wat ik eigenlijk wil is aantonen dat immersie een bepaalde vorm van intersubjectiviteit is. Dat is een veel ingewikkelder route, maar die weg levert, voor zover ik het nu zie, meer soelaas op voor een beter begrip van immersie.
Daarnaast suggereert de definitie die je noemt een paradox met betrekking tot het bewustzijn van iemand die immersie ondervindt. Je gaat er van uit, dat een bewustzijn zichzelf geheel of gedeeltelijk kan uitschakelen, of zich in een ‘stand-by-modus’ kan zetten. Dat is een vrijwel onhoudbare stelling als je erover nadenkt. Feitelijk verwacht je immers van iemand die immersie wil ondervinden, dat hij zichzelf gehandicapt maakt, door een gedeelte van zijn werkelijkheidszin vrijwillig uit te schakelen. Hier raak je een ingewikkelde complicatie van het begrip ‘immersie’. Richard Wollheim heeft mogelijk een antwoord geformuleerd op deze paradox door de introductie van ‘twofoldness’. Hij spreekt niet zozeer van bewustzijnsverandering, maar van ‘zien van’ (het object zien) en ‘zien in’ (de representatie zien)

Ik hoop dat je hier iets aan hebt!

Immersie 27

Tot voor enkele maanden dacht ik dat het noodzakelijk was voor een houdbare definitie van immersie om het comcept van een representatie als fysiek object te behouden en te ondersteunen. Op een gegeven moment neigde ik naar de gedachte dat de sleutel tot het oplossen van het definitieprobleem lag in een correcte benadering van dat fysieke object als representatie. Maar recentelijk ben ik daar op teruggekomen, mede doordat ik interactie als belangrijke factor in de definitievorming heb geintroduceerd. ik neig er nu naar, om het representatieve object in te ruilem voor een ingewikkelde notie van intersubjectiviteit als relatie tussen een representatie en een subject aan wie de representatie wordt aangedaan. De belangrijkste reden waarom ik destijds het fysieke object als relevant kenschetste, was dat ik bang was dat zonder zo een object het verschil tussen immersie en verbeelding of fantasie veel te moeilijk te begrijpen is. Doordat mijn gedachten van een fysiek object naar een situatie van intersubjectiviteit als relevante factor voor begrip van immersie is verschoven, is dat probleem opgelost. nadeel is echter, dat een groot gedeelte van het gedachtengoed van Wollhekm, dat zich met name centreert rond dat fysieke object, minder relevant wordt.

Immersie 26

Omdat de objectieve verwijzende eigenschappen van een representatie onkenbaar zijn, (omdat ze worden beschouwd door een subject) is het misschien wel niet handig te spreken van een representatie. Wij zien alleen de subjectieve invulling van een representatie, daarmee valt het onderscheid als eigenschap van een object tussen een representatie en een willekeurig ander object of subject weg. Dat betekent dat het object van representatie (niet het gerepresenteerde) geen inzicht kan verschaffen in de werking van immersie. Een verschil tussen een representatie en een willekeurig ander object is, dat een representatie intentioneel door iemand is gemaakt. Dat betekent dat de intentie, in plaats van de 'twofoldness' van een representatie, belangrijk is. Daarmee kun je een representatie tegen haar intentie wegstrepen en zitten we in de existentiële problemen. Ik neig ernaar, om, als antwoord op deze paradox, het begrip 'representatie', als relevant voor immersie, te schrappen, en in plaats daarvan een model van intersubjectiviteit te introduceren. In de (post-'Sontag') fotografie-theorie heeft men deze stap al durven maken.

Immersie 25

Stelling: er is geen verschil tussen een volledige representatie en de objectieve werkelijkheid.

Veel auteurs over het onderwerp spreken van een zo volledig mogelijke representatie en de bijna absolute immersie die daarbij wordt veroorzaakt, en menen dat zo'n volledige representatie strevenswaardig is.

Ik ben het daar niet mee eens. Er bestaan namelijk volledige representaties in de beeldende kunst, in de vorm van readymades. Een voorbeeld: Warhol stelde in 1964 (voor het eerst) zijn Brillo Boxen tentoon, dozen met zeep die rechtstreeks uit de supermarkt in het museum werden geplaatst, met de zeep er nog in. Zijn dat representaties van zeepdozen? Nee, het zijn de zeepdozen zelf. (uiteraard deed Marcel Duchamp hetzelfde vele jaren eerder)

Die readymades lijden aan een interpretatieprobleem dat te herleiden is met een intentioneel argument (de representatie zelf is niet van belang, maar de reden waarom die representatie wordt vervaardigd wel) en kan worden opgelost door een institutioneel argument, met de nodige problemen, die uitgebreid door Arthur Danto in zijn boek 'Transfiguration of the Commonplace; zijn omschreven.

Dit is niet de juiste weg om een beter begrip van immersie en de werking van representaties te formuleren, zoals de kritieken van kunsttheoretici op de gedachten van Danto al voorspellen. Het concept van een volledige representatie zegt niets over de mechanismen achter de werking van immersie.