Over sociale anthropologie

Een slecht mens, dat zie je niet vaak. Een echt slecht mens, bedoel ik. Er bestaan natuurlijk veel mensen met slechte eigenschappen, maar ik doel nu op een in en in slecht mens. Als je er een ontmoet, toevallig, of omdat je er naar op zoek bent, houd dan afstand, bestudeer hem, maar laat je niet teveel met hem in. Je kunt best zijn vriend of kennis worden, maar neem dan een aantal regels in acht. Regels, die bedoeld zijn om jezelf te beschermen tegen zijn kwade invloed, maar ook om de slechte mens in zijn waarde te laten, want ze zijn immers zeldzaam, en anderen zouden ook de behoefte kunnen hebben om hem te bestuderen. De belangrijkste regel is, dat je een slecht mens nooit werkelijk in je leven toelaat. Je kunt dat uiteraard wel veinzen, dat hij een belangrijke rol speelt in je private leven, soms is dat zelfs noodzakelijk voor een lucratief verloop van het onderzoek, maar dat mag nooit werkelijk gebeuren, want de schade zou enorm kunnen zijn. Let op of er zich geen andere antropologen 'undercover' onder zijn slaven bewegen, want je kunt elkaar in je onderzoek grondig tegenwerken, en soms zelf ongewild ontmaskeren, zo leren ons diverse anekdotes.

Benader een slecht mens omzichtig, formuleer een strategie of een plan van aanpak, bestudeer de slechte mens allereerst vanaf de zijlijn om te bepalen welk soort hij is. Dat is erg belangrijk, want elk soort slecht mens vereist een andere benaderingsstrategie. Zo zijn er slechte mensen die anderen gebruiken om zelf maatschappelijk beter te worden, die zouden benaderd kunnen worden door te veinzen dat je een bepaalde te benijden positie hebt die door hem misbruikt kan worden. maar er zijn ook slechte mensen die anderen misbruiken zonder dat daar een reden voor staat. Dan hoef je alleen maar kwetsbaarheid te veinzen. Er zijn slechte mensen die eisen van iedereen om hen heen, dan ze hen vereren, dat is het type slecht mens dat anderen tot lijfeigene maakt of tot lid van zijn hofhouding. Benader je een dergelijk slecht mens vanuit een onderdanige positie, dan zal hij je snel in je hofhouding toelaten, en als je binnen die hofhouding de andere leden verraadt door het slechte mens in de oor te fluisteren dat ze hem eigenlijk niet vereren, dan kun je steeds dichter bij hem komen. Er zijn slechte mensen die op de zak van anderen teren en slechts vrienden toestaan met een dikke portemonnee die ook bereid zijn om die portemonnee te trekken, doorgaans uit goedgelovigheid, soms uit angst. Maar er zijn ook slechte mensen die alleen mooie of markante lijfeigenen om zich heen willen, waarna ze zelf uiteraard in het middelpunt gaan staan. Die kun je gemakkelijk benaderen als je zelf mooi of markant bent, een tip is dat kleren en accessoires de persoon maken, maar je kunt ook liegen dat je toegang hebt tot grote hoeveelheden mooie en markante mensen, die met jouw onmisbare hulp door het slechte mens kunnen worden geknecht en misbruikt.
Ben je eenmaal bij het slechte mens in de gratie, dan kun je proefnemingen doen.

Een leuk experiment, speciaal voor beginners, is die waarbij je de lakeien of lijfeigenen van de slechte mens confronteert met hun lijfeigenschap. Dat moet je goed voorbereiden, want de loyaliteit van de lijfeigene mag niet ter discussie staan, anders raak je de grip op de zaak kwijt. Soms kun je zover gaan dat er een een einde aan zijn leven maakt, soms raken ze in de put, maar ook vaak kun je ze niet zover krijgen dat ze hun leven als lijfeigenen contempleren.  Dat vereist immers ervaring, maar dit experiment kan ook als doel hebben voor de onderzoeker om ervaring op te doen en, eventueel, om de antropologische structuur van de slaventroep te determineren en in kaart te brengen. Dat is van belang voor eventuele vervolgstappen.

Een ander experiment is die waarin je de hiërarchie van de lijfeigenen test. Dat kan alleen als je zelf al behoorlijk in die hiërarchie bent geklommen, anders word je niet serieus genomen. Vermakelijk, maar ook leerzaam, is het waarnemen van de wanhopige pogingen die een lijfeigene onderneemt om zijn wankele status in de hofhouding van de slechte mens te consolideren of te bevestigen. Hij zal door het vuur gaan bij de slechte mens om diens goedkeuring te krijgen, afwezigheid daarvan zal hem alleen maar sterker motiveren om zich slaafser op te stellen. Andere lijfeigenen zullen hun kans schoon zien om de positie van de eerste lijfeigene, die ter discussie staat, te claimen, door zich volkomen nederig ten opzichte van de slechte mens op te stellen en hun leven zo volledig mogelijk aan hem te wijden. Interessant is dan te zien wanneer, dat wil zeggen op basis van welke prikkel, de slechte mens kiest voor welke lijfeigene.

Het mooiste experiment is natuurlijk die van de oorlog, dat wil zeggen, confronteer twee slechte mensen met elkaar, liefst van hetzelfde type, en neem waar wat er gebeurt. Je kunt je waarnemingen op een kladje noteren, beter is om de gebeurtenissen op video vast te leggen, zodat ook andere antropologen er hun voordeel mee kunnen doen. Wees in ieder geval voorbereid op gekrakeel en vuurwerk. Let ook op de lijfeigenen van de beide  slechte mensen, hoe hun loyaliteit kan wijzigen naar aanleiding van het verloop van de strijd, of en hoe de slechte mensen de grip op hun hofhouding kwijt raken en wat er gebeurt als een duidelijke winnaar opstaat.

Uit: Giacomo's Praktijkhandboek Toegepaste Sociale Antropologie, deel 66, pagina 7584-7586

Enige vrouwonvriendelijke religieuze teksten

Qur’an Sura 4:34, “Men have authority over women because [Allah] has made the one superior to the other… Good women are obedient… As for those from whom you fear disobedience, admonish them and send them to beds apart and beat them. Then if they obey you, take no further action against them…”

Revelation 14.4, "These are they which were not defiled with women; for they are virgins. These are they which follow the Lamb whithersoever he goeth. These were redeemed from among men, being the firstfruits unto God and to the Lamb."

"When I stood on the door of hell, I saw most of its inhabitants were women” – Prophet of Islam, Mohammed, Sahih AlBukhari, 5196"

1 Korintiërs 14:33-36: “…Zoals in alle gemeenten der heiligen moeten de vrouwen in de gemeenten zwijgen; want het is haar niet vergund te spreken… en …want het staat lelijk voor een vrouw te spreken in de gemeente…”

1 Timoteüs 2:11-12: “…Een vrouw moet zich rustig, in alle onderdanigheid, laten onderrichten, maar ik sta niet toe, dat een vrouw onderricht geeft of gezag over de man heeft; zij moet zich rustig houden…”
Prediker 7:26: “…En ik ontdekte iets, bitterder dan de dood: de vrouw, die een valstrik is en wier hart een net is, wier handen boeien zijn…”

 

Kant's drogreden van de esthetica

Immanuel Kant beschouwt het verschijnsel dat je een mooi berglandschap ziet en dat 'prachtig' vindt ongeveer als volgt:

Hij zegt, dat de esthetische ervaring die je bij het zien van het berglandschap ondergaat, voortkomt uit het feit dat je het landschap als een kunstwerk ziet, dus alsof iets of iemand (God?) het landschap expres mooi of aansprekend heeft gemaakt om de mens te plezieren, als een kunstwerk. Volgens Kant zit hier een drogreden achter die te maken heeft met het feit dat mensen altijd een oorzaak of een verklaring zoeken achter een verschijnsel. Dit komt voort uit de falabele gedachte dat als een verschijnsel geen oorzaak, functie of verklaring heeft, het in feite niet kan bestaan, of geen recht van bestaan heeft. Als wij de oorzaak of functie niet kennen, kennen wij het verschijnsel zelf nog niet goed genoeg, en is onderzoek noodzakelijk. Deze metafysische drogreden wordt volgens Kant het meest helder bij het reflecteren op schoonheid.

Kant, maar overigens ook anderen, wijt deze drogreden aan de beperkingen van de taal. Het is ons onmogelijk om geen causale verbanden of redenen te zien, ook al is het onwaarschijnlijk dat ze er zijn, omdat de taal ons dat niet toestaat. Zo is de metafysica, waarin schoonheid een grote rol speelt, slechts een gebied dat nog niet afdoende onderzocht is.

Kant heeft wel een oplossing voor deze drogreden, die ligt in de lijn van helder taalgebruik of toegeven dat bepaalde verschijnselen niet onderzocht kunnen worden omdat de menselijke geest, met name de menselijke ratio, te beperkt is, maar in mijn optiek is het juist kunst, als geobjectiveerde intentionele schoonheid in de breedste zin van het woord, die oplossingen zou kunnen bieden. Kunst zou immers kunnen fungeren als een taalvorm die de beperkingen van het grammaticaal bepaalde taalgebruik zou kunnen opheffen of aanvullen. Daarmee is niet gezegd dat objecten van kunst taal kunnen vervangen. Kunst is per definitie, zo is mijn mening, een intersubjectief reflexief medium waarin de handicaps van de taal, ook de taal die onderhevig is aan de wetten van de logica, kunnen worden geneutraliseerd.

Vernietigen van Schilderijen

Mensen vragen mij wel eens waarom ik zoveel schilderijen vernietig, en ik denk daar zelf ook vaak over na..

Ik vermoed dat het ontstaan van mijn schilderwerk draait om de dialoog tussen het half afgemaakte schilderij, dus hetgeen dat ik al geschilderd heb, en mijzelf. Het schilderij moet mij vertellen wanneer het af is, en wat er nog bij zou moeten worden geschilderd. Ik zou de schilderijen die ik van tevoren in zijn geheel heb bedacht, dus zonder dialoog, wantrouwen, want dat zijn niets anders dan plaatjes, voorgekookte afbeeldingen, en daarmee decoratief, kitscherig, banaal, snobistisch en oninteressant. Wie onverhoopt dat soort zaken wil zien moet naar MTV kijken of de posterafdeling van de IKEA bezoeken. Ik vernietig die schilderijen waarbij tijdens het schildersproces de dialoog is gestopt. Als het schilderij mij niets meer wil zeggen, dan is het immers onmogelijk om het te voltooien. In dat geval stopt de 'samenwerking'. Daar zit ook een wraakzuchtige kant aan: "Wil je niet meer met mij in dialoog? Dan vernietig ik je."

Maar het vernietigen van schilderijen heeft ook een tragische kant: het heeft iets weg van een moedwillige abortus naar aanleiding van geconstateerde afwijkingen van de ongeboren vrucht. Een droevig van de wereld wegnemen van iets dat misschien wel een onbepaald soort recht van leven had, ook al is dat leven afwijkend, misvormd, irrelevant of niet-functioneel. In dat geval onderga ik na het vernietigen een rouwperiode. Ik heb iets doodgemaakt.

Rajastaanse kasteelschilderkunst

Muurschildering in een keizerlijk kasteel in Bundi, in de provincie Rajastan in India. Wij bezochten Bundi min of meer op goed geluk, en vonden de keizerlijke schilderingen in het kasteel in bijzonder goede staat.

Koolmees

Koolmees op een tegel, geschilderd voor een veiling op 22 juni in Meppel. Ik had behoorlijk wat moeite met het schilderen met olieverf op een tegel. Op zich is het resultaat niet onaardig, alhoewel het maar een gewoon vogeltje is. Donkere achtergrond zorg voor wat meer diepte en mysterie. (..)

Portrait Gerhard Richter

Korte morele bespiegeling op het herdenken van de 'goede' slachtoffers

De discussie die op dit moment door Nederland waart, is die rond het vinden van een antwoord op de volgende vraag:

"..moet Nederland bij de dodenherdenking alleen de 'goede' Nederlandse slachtoffers herdenken, of ook de 'foute' Nederlanders en Duitsers?"

Die vraag kent in zichzelf een behoorlijke morele vooringenomenheid. Ze impliceert namelijk dat mensen goed of fout kunnen zijn. Dit is een morele tegenpool van de gedachte dat mensen in zichzelf nooit goed of fout kunnen zijn, maar wel goed of fout kunnen handelen. ik ben een zeer groot voorstander van de laatste gedachte, maar de vraagstelling gaat nog verder. Zij impliceert namelijk ook, dat niet alleen individuele mensen goed of fout kunnen zijn, maar dat ook bepaalde bevolkingsgroepen (Duitsers) of groepen mensen met gemeenschappelijke eigenschappen (foute Nederlanders, NSB'ers) gekwalificeerd kunnen worden door het predicaat 'goed' of 'fout'. Het behoeft, naar ik hoop, niet veel uitleg dat deze gedachte door mensen of machthebbers behoorlijk kan worden  misbruikt. In de ethiek kent men de begrippen 'endomoraal' en 'exomoraal', betrekking hebbend op de gedachte dat een bepaald moreel construct alleen voor ingewijden in groep A geldt (endomoraal) maar voor mensen buiten die groep ingewijden geldt voor de ingewijden van groep A een andere, meestal ongunstiger moreel construct. (exomoraal) Zo is het in Nederland immoreel om iemand te doden. (endomoraal)  Maar als een Nederlandse militair een Afghaanse Taliban doodt, krijgt hij een lintje. (exomoraal) Stel je voor wat er gebeurt als men ontdekt dat die Taliban een Nederlands paspoort blijkt te hebben. En ook nog eens blank en blond is.
Men moet zich überhaupt afvragen of geografische grenzen wel grond kunnen bieden aan morele bespiegelingen. Waarom is het mij, als Nederlander, immers meer gelegen om iemand uit Twente te verdedigen dan iemand uit Senegal?
Tenslotte is het zo, dat het niet mogelijk is, om de 'goeden' van de 'fouten' te onderscheiden. Een manhafte poging daartoe vindt men in het utilisme van de Engelse jurist Jeremy Bentham. Op verzoek kan ik wel uitleggen waarom dit utilisme niet werkt. (kort gezegd: omdat het principieel onrechtvaardig is)

Bovenstaande vraag staat dus bol van immorele principes en discutabele vooringenomenheden. Ik denk dat het realistischer zou zijn on de vraag als volgt te formuleren:

 ".. moet Nederland bij de dodenherdenking alleen de 'winnaars' van de oorlog herdenken, of mogen ook de 'verliezers' herdacht worden?"