Thursday, May 23, 2013

Kant's drogreden van de esthetica

Immanuel Kant beschouwt het verschijnsel dat je een mooi berglandschap ziet en dat 'prachtig' vindt ongeveer als volgt:

Hij zegt, dat de esthetische ervaring die je bij het zien van het berglandschap ondergaat, voortkomt uit het feit dat je het landschap als een kunstwerk ziet, dus alsof iets of iemand (God?) het landschap expres mooi of aansprekend heeft gemaakt om de mens te plezieren, als een kunstwerk. Volgens Kant zit hier een drogreden achter die te maken heeft met het feit dat mensen altijd een oorzaak of een verklaring zoeken achter een verschijnsel. Dit komt voort uit de falabele gedachte dat als een verschijnsel geen oorzaak, functie of verklaring heeft, het in feite niet kan bestaan, of geen recht van bestaan heeft. Als wij de oorzaak of functie niet kennen, kennen wij het verschijnsel zelf nog niet goed genoeg, en is onderzoek noodzakelijk. Deze metafysische drogreden wordt volgens Kant het meest helder bij het reflecteren op schoonheid.

Kant, maar overigens ook anderen, wijt deze drogreden aan de beperkingen van de taal. Het is ons onmogelijk om geen causale verbanden of redenen te zien, ook al is het onwaarschijnlijk dat ze er zijn, omdat de taal ons dat niet toestaat. Zo is de metafysica, waarin schoonheid een grote rol speelt, slechts een gebied dat nog niet afdoende onderzocht is.

Kant heeft wel een oplossing voor deze drogreden, die ligt in de lijn van helder taalgebruik of toegeven dat bepaalde verschijnselen niet onderzocht kunnen worden omdat de menselijke geest, met name de menselijke ratio, te beperkt is, maar in mijn optiek is het juist kunst, als geobjectiveerde intentionele schoonheid in de breedste zin van het woord, die oplossingen zou kunnen bieden. Kunst zou immers kunnen fungeren als een taalvorm die de beperkingen van het grammaticaal bepaalde taalgebruik zou kunnen opheffen of aanvullen. Daarmee is niet gezegd dat objecten van kunst taal kunnen vervangen. Kunst is per definitie, zo is mijn mening, een intersubjectief reflexief medium waarin de handicaps van de taal, ook de taal die onderhevig is aan de wetten van de logica, kunnen worden geneutraliseerd.

No comments: